Patron szkoły
KSIĄŻĘ KARDYNAŁ ADAM STEFAN SAPIEHA (1867-1951)
PREZENTACJA:
Kącik Patrona Szkoły
BIOGRAFIA
Pochodzenie i początki kapłaństwa
Urodził się w rodzinie książęcej jako najmłodszy syn (ostatni z siedmiorga rodzeństwa) Adama Stanisława Sapiehy – działacza niepodległościowego, i Jadwigi z Sanguszków. Dziadkiem jego był działacz niepodległościowy- Leon Sapieha. W dzieciństwie i młodości uczestniczył w audiencjach papieża Leona XIII, który był osobistym przyjacielem jego ojca. Świadectwo dojrzałości uzyskał w lipcu 1886 roku w IV Wyższym Gimnazjum we Lwowie.
Odbył studia prawnicze na Uniwersytecie Wiedeńskim (w latach 1886-1887), Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (w latach 1887-1888) oraz ponownie na Uniwersytecie Wiedeńskim (w latach 1888-1890), gdzie otrzymał absolutorium w 1891 roku. Jednocześnie był (wraz z bratem Janem Piotrem) słuchaczem Instytutu Katolickiego w Lille. W 1890 roku rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie jezuickim w Innsbrucku. Studia teologiczne ukończył w 1894 roku we Lwowie.
Święcenia diakonatu otrzymał 15 lipca 1893 roku w kaplicy seminaryjnej we Lwowie z rąk ówczesnego biskupa pomocniczego lwowskiego Jana Puzyny, a święcenia kapłańskie 1 października 1893 roku tamże, również z rąk biskupa Jana Puzyny. W 1894 roku został dekretem arcybiskupa Seweryna Morawskiego skierowany do pracy w parafii w Jazłowcu, gdzie pełnił obowiązki kapelana panien z rodzin ziemiańskich przy domu Zgromadzenia Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP. Ubiegał się o parafię Dunajów, został jednak wysłany do parafii Skała, której ostatecznie nie objął.
W 1895 roku głosił rekolekcje dla ludności polskiej na Górnym Śląsku. W październiku tego roku wyjechał na studia specjalistyczne do Rzymu, gdzie 10 lipca 1896 uzyskał stopień doktora obojga praw (kanonicznego i cywilnego) w Papieskim Ateneum Laterańskim. Równolegle studiował dyplomację w Kościelnej Akademii Szlacheckiej, doskonaląc przy tym znajomość języków: francuskiego, niemieckiego, włoskiego. Podczas pobytu w Watykanie zacieśnił więzi ze środowiskami watykańskimi: papieżem Leonem XIII oraz polskimi hierarchami przebywającymi w Rzymie – arcybiskupem Franciszkiem Symonem i kardynałem Mieczysławem Ledóchowskim.
W 1896 roku odbył podróż do Bośni. Po powrocie do kraju w 1897 roku został mianowany wicerektorem seminarium duchownego we Lwowie. Rezygnację z tej ostatniej funkcji złożył 27 października 1901 roku z powodu zniechęcenia do narzucanych mu reguł wychowania młodych księży i lekceważenia przez przełożonych jego uwag odnośnie tego problemu. W październiku 1902 roku został przez arcybiskupa Józefa Bilczewskiego mianowany wikariuszem parafii św. Mikołaja we Lwowie oraz kanonikiem kapituły katedralnej, podjął także działalność jako duszpasterz sodalicji oraz organizator Związku Katolicko-Społecznego, stowarzyszenia katolickiego inspirowanego encykliką Leona XIII Rerum Novarum.
Tajny Szambelan Piusa X
19 lutego 1906 roku został powołany do Rzymu na stanowisko szambelana papieskiego (Cameriere Segreto Partecipante della Sua Santitá) papieża Piusa X z poleceniem pełnienia misji nieformalnego ambasadora spraw polskich przy Stolicy Apostolskiej – do jego zadań należało doradzanie w sprawach Kościoła polskiego na terenie zaborów. Była to realizacja pomysłu lwowskiego arcybiskupa ormiańskiego Józefa Teodorowicza, z którym Sapiehę łączyła wieloletnia przyjaźń. W 1911 roku współorganizował polskie biuro prasowe w Rzymie.
Biskup krakowski – początek posługi i I wojna światowa
8 listopada 1911 cesarz Franciszek Józef mianował go biskupem ordynariuszem krakowskim. Sakrę biskupią otrzymał Sapieha z rąk papieża Piusa X w Kaplicy Sykstyńskiej 17 grudnia 1911 roku. W ceremonii uczestniczyli także arcybiskup Józef Teodorowicz.
Ingres do Katedry Wawelskiej odbył Sapieha 3 marca 1912 roku w obecności rodziny, ośmiu biskupów, dwóch ministrów, marszałka krajowego Galicji Stanisława Badeniego oraz namiestnika Galicji Michała Bobrzyńskiego. Z okazji ingresu zorganizował poczęstunek dla ubogich w Domu Pracy na Kazimierzu.
W 1912 roku utworzył pierwsze w Krakowie duszpasterstwo akademickie przy Kolegiacie św. Anny. W 1913 roku powołał przyparafialne komitety do spraw opieki nad ubogimi. Po wybuchu I wojny światowej założył komitet ratunkowy dla dotkniętych klęską wojny. W marcu 1915 roku komitet ten otrzymał statut i nazwę: Książęco-Biskupi Komitet Pomocy dla Dotkniętych Klęską Wojny (KBK). W jego strukturach działały sekcje: sanitarna, opieki doraźnej, opieki nad dziećmi.
Arcybiskup metropolita krakowski
14 grudnia 1925, półtora miesiąca po podniesieniu diecezji krakowskiej do rangi archidiecezji (28 października 1925), mianowany został przez papieża Piusa XI pierwszym arcybiskupem metropolitą krakowskim. 17 stycznia 1926 roku odbył ingres do Katedry Wawelskiej i otrzymał paliusz z rąk najstarszego sufragana metropolii, biskupa tarnowskiego Leona Wałęgi.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego zaangażował się silnie w działalność charytatywną. W 1924 roku utworzył Ratunkowy Komitet Biskupi dla Niesienia Pomocy Biednym, w 1926 roku Komitet Pomocy dla Dotkniętych Klęską Bezrobocia, a w 1934 roku – Caritas Archidiecezji Krakowskiej (sprzeciwiał się następnie kontrolowaniu tej instytucji przez władze świeckie).
W 1923 roku powołał Komitet Artystyczno-Doradczy Restauracji Katedry Wawelskiej. W 1927 roku wydał zgodę na złożenie sprowadzonych z Paryża zwłok Juliusza Słowackiego w Krypcie wieszczów w Katedrze Wawelskiej i postanowił, że będzie to ostatni pochówek na Wawelu. W maju 1935 roku wydał jednak pozwolenie na złożenie zwłok marszałka Józefa Piłsudskiego w Krypcie Świętego Leonarda, zastrzegając przy tym, iż jest to lokalizacja tymczasowa, a po przygotowaniu godniejszego miejsca w podziemiach katedry, trumna zostanie tam przeniesiona.
II wojna światowa
Podczas II wojny światowej, pod nieobecność przebywającego we Francji prymasa Augusta Hlonda, był faktycznym przywódcą Kościoła i jednym z przywódców narodu. Odrzucił możliwość opuszczenia Krakowa i Polski na czas okupacji. Po podziale archidiecezji wskutek włączenia części jej terenów do III Rzeszy, a części do Generalnego Gubernatorstwa, miał zakaz przebywania na terenach zaanektowanych przez Niemców.
Już w końcu sierpnia 1939 roku podjął decyzję o ewakuacji najcenniejszych dzieł sztuki z Wawelu i ukryciu ich m.in. w Pałacu Arcybiskupim.
Przez cały okres okupacji był organizatorem i koordynatorem zinstytucjonalizowanej pomocy dla ofiar wojny oraz poszkodowanych w wyniku działań zbrojnych. Tuż po wybuchu wojny, 4 września 1939 roku, powołał Obywatelski Komitet Pomocy z sekcjami: charytatywną, gospodarczą i sanitarną. Komitet ten działał do chwili rozwiązania go przez władze faszystowskie w sierpniu 1940 roku. Na rzecz komitetu Sapieha przekazał darowiznę finansową z własnych funduszy. Wspomagał działalność Rady Głównej Opiekuńczej (RGO), jedynej formalnie uznanej przez Niemców (29 maja 1940 roku) polskiej organizacji charytatywnej (w jej skład weszli członkowie dawnego Caritasu).
Wielokrotnie apelował do władz okupacyjnych oraz podejmował próby interwencji w sprawie traktowania ludności polskiej pod okupacją. Działania te nie przyniosły realnego efektu w postaci zmiany postępowania władz faszystowskich, jednak były jawnym świadectwem postawy arcybiskupa wobec wojny oraz jego odwagi. 17 grudnia 1943 roku odbył konferencję z szefem rządu Generalnego Gubernatorstwa Josefem Bühlerem oraz wyższym dowódcą SS i policji Wilhelmem Koppe, podczas której poruszył kwestię częstego stosowania przez Niemców metody odpowiedzialności zbiorowej wobec ludności polskiej. 5 kwietnia 1944 roku odbył jedyne w czasie okupacji spotkanie z generalnym gubernatorem Hansem Frankiem, podczas którego gubernator domagał się od niego oficjalnego wystąpienia antybolszewickiego.
Współpracował z rządem polskim na emigracji i uzyskiwał od niego pomoc materialną. Od początku do zakończenia działań wojennych prowadził stale tajną korespondencję ze Stolicą Apostolską, referując problemy Kościoła i ludności polskiej, i prosząc o wsparcie. Pięciokrotnie pisał do papieża Piusa XII, sugerując konieczność otwartego potępienia terroru nazistowskiego przez Kościół.
Zlecił udzielać potajemnie chrztu Żydom i wydawać im fałszywe metryki. Polecenie to podtrzymał po zakazaniu przez okupanta tej praktyki w 1942 roku.
Gdy w 1941 roku władze faszystowskie rozwiązały oficjalne seminarium duchowne w Krakowie, zorganizował struktury seminarium podziemnego.
Po zakończeniu II wojnie światowej
Jeszcze przed zakończeniem wojny interesował się kształtem odradzającego się państwa polskiego oraz miejscem i rolą Kościoła w tym państwie. Podczas obrad konferencji jałtańskiej był przez członków delegacji amerykańskiej wskazywany jako kandydat do Rady Prezydenckiej (której zadaniem miało być zorganizowanie akceptowanego przez wszystkich obywateli rządu tymczasowego).
24 marca 1945 roku pod jego patronatem i z jego inicjatywy rozpoczęto wydawanie Tygodnika Powszechnego.
Ze względu na nieobecność w Polsce prymasa Hlonda, na dzień 25 czerwca 1945 roku osobiście zwołał do Częstochowy pierwsze po II wojnie światowej zebranie episkopatu i przewodniczył jego obradom. 3 lipca tego roku odwiedził obóz koncentracyjny w Oświęcimiu. Pod koniec lipca tego roku przekazał pełnię władzy w Kościele polskim prymasowi Hlondowi. 25 sierpnia 1945 roku ponownie powołał, zlikwidowany po wybuchu wojny Caritas i stanął na jego czele (jako przewodniczący Caritasu w latach 1945-1950 uzyskał na jego potrzeby pomoc od 27 zagranicznych instytucji charytatywnych.
Kardynał – ostatnie lata posługi i stanowisko wobec władz PRL
18 lutego 1946 roku mianowany przez papieża Piusa XII kardynałem. Kapelusz kardynalski otrzymał z rąk papieża 23 lutego 1946 roku w Bazylice Świętego Piotra w Watykanie. Na kościół kardynalski papież przeznaczył mu kościół Santa Maria Nuova na Forum Romanum. Po powrocie z uroczystości do Krakowa został owacyjne powitany przez tłumnie zgromadzoną społeczność miasta, od dawna wyczekującą obdarzenia go godnością kardynalską.
Po zerwaniu 12 września 1945 roku przez polskie władze państwowe konkordatu, uczestniczył w posunięciach zmierzających do normalizacji relacji państwo-Kościół. W maju 1947 roku reprezentował w tej sprawie polski episkopat na rozmowach ze Stolicą Apostolską w Rzymie. 23 kwietnia 1948 wraz z prymasem Hlondem przesłał list do prezydenta Bolesława Bieruta, poruszający kwestię potrzeby rozmów między państwem a Kościołem.
W styczniu 1950 roku ponownie był inspiratorem i autorem lub współautorem listów protestacyjnych do prezydenta Bieruta, potępiających szykanowanie Kościoła w Polsce, zwłaszcza represje wobec Caritasu.
W trakcie czterdziestoletniej posługi biskupiej kardynał Sapieha angażował się mocno w działalność Konferencji Episkopatu Polski, gdzie aktywnie pracował w kilku komisjach.
W lipcu 1950 roku poważnie zachorował. W październiku tego roku przeszedł zawał serca. Po chwilowej poprawie stanu zdrowia, w pierwszych miesiącach roku 1951 powrócił do aktywności duszpasterskiej. 19 kwietnia 1951 roku po raz ostatni przewodniczył mszy świętej. 3 maja tego roku przekazał rządy w archidiecezji wikariuszowi generalnemu, arcybiskupowi Eugeniuszowi Baziakowi . 10 maja 1951 roku odbył ostatnie spotkanie z prymasem Wyszyńskim.
Zmarł 23 lipca 1951 roku w osiemdziesiątym czwartym roku życia, pięćdziesiątym ósmym roku kapłaństwa i czterdziestym roku sprawowania władzy biskupiej. Jego pogrzeb odbył się 28 lipca tego roku pod przewodnictwem prymasa Wyszyńskiego i stanowił manifestację pamięci i wdzięczności wiernych oraz duchowieństwa dla posługi kardynała Sapiehy. Pochowany został w Katedrze Wawelskiej, w krypcie pod Konfesją Świętego Stanisława.
Związki z Karolem Wojtyłą (Janem Pawłem II)
1 listopada 1946 roku kardynał Adam Stefan Sapieha wyświęcił w kaplicy Pałacu Arcybiskupiego w Krakowie Karola Wojtyłę – przyszłego metropolitę krakowskiego i papieża – na księdza. Uprzednio podjął decyzję o przyśpieszeniu terminu jego święceń kapłańskich, aby wysłać go na studia specjalistyczne do Rzymu na Papieskie Ateneum Angelicum.
Pierwsze spotkanie Sapiehy z Wojtyłą nastąpiło 6 maja 1938 roku, gdy arcybiskup odbywał wizytację kanoniczną w Wadowicach, rodzinnej miejscowości późniejszego papieża. Osiemnastoletni Wojtyła witał wtedy Sapiehę w swojej parafii, metropolita wyraził natomiast zainteresowanie jego przyszłością zawodową. W 1942 roku Sapieha zdecydował o przyjęciu Wojtyły do podziemnego seminarium duchownego w Krakowie, a następnie sprawował nadzór nad jego formacją. Opinia Sapiehy sprawiła, iż Wojtyła po otrzymaniu święceń kapłańskich porzucił ostatecznie powzięty wcześniej plan wstąpienia do zakonu karmelitów bosych.
Jan Paweł II uważał kardynała Sapiehę za swój autorytet, co wielokrotnie osobiście podkreślał, wspominając jego postać, np. 16 czerwca 1999 roku w Krakowie podczas VII Pielgrzymki do Polski, gdy mówił z okna Pałacu Arcybiskupiego w Krakowie:
„Tutaj stoi pomnik kardynała, przed Franciszkanami. Książę niezłomny… A ja mam jeszcze w pamięci jego twarz, jego rysy, jego słowa, jego powiedzenia[…]. Lata płyną naprzód, już wielu nie pamięta księcia kardynała Adama Stefana Sapiehy. Ci, którzy pamiętają tak, jak ja, mają obowiązek przypominać, aby ta wielkość trwała i tworzyła przyszłość narodu i Kościoła na tej polskiej ziemi. Bóg Ci zapłać, Księże Kardynale, za to, czym byłeś dla nas, dla mnie, dla wszystkich Polaków strasznego okresu okupacji. Bóg Ci zapłać.”
prezentacja
Kontakt
Adres:
Bysina 284,
32-400 Myślenice
Telefon:
12 272 07 82
